📖 Diccionario Kichwa
Letra A
Español → Kichwa
Abajo → Sikipi, Uraypi
Abalorio → Mullu
Abanicar → Wayrachiy
Abanico → Rawrachina
Abeja → Amu
Abertura → Shiwa
Abierto → Shiwa
Ablandar → Apyay
Abogar → Willapuy
Abortar → Shulluy
Aborto → Shullu
Aborto – de hacer abortar → Shulluchiy
Aborrecer → Chikniy, Millay
Aborrecimiento → Chikni
Abrazar → Ukllay
Abrazarse → Ukllanakuy
Abrigar → Katachiy, Katanachiy
Abrigarse → Katakuy, Katanakuy
Abrigo → Llantu
Abrir → Kichariy
Abrir – de hacer abrir → Kicharichiy
Abrirse → Kicharinakuy
Absceso → Chupu
Abuela → Awila
Abuelo → Awilu
Aburrir → Amichiy, Killachiy
Aburrirse → Amiy
Acabar → Tukuchay
Acallar → Upallayachiy
Acarrear → Astay
Acarrear – de hacer acarrear → Astachiy
Aceite → Wira
Aceptar → Almitiy
Acercar → Ratakuy
Ácido/a → Puchku
Aclarar → Chuyayachiy
Aclararse → Chuyayay
Acomodar – en un sitio → Kurpay
Acompañar → Katij, Ñawpay, Pushay
Aconsejar → Willay, Willakuy
Acosar → Katipayay
Acostar → Siriy
Acostumbrar → Amañachiy, Amañay
Acostumbrarse → Amañay, Yachakuy
Acre → Puchku
Acuerdo → Paktana
Acusador → Chatakuk
Acusar → Chatay, Tumbay
Achacar → Tumbay
Achucar → Takshayachiy
Achicarse → Takshayay
Achiote → Shambu
Achira → Achira
Adelantar → Ñawpay
Adelantar – hacer que otro se adelante → Ñawpachiy
Adelante → Ñawpak
Adelgazar → Llañuyay, Llañuyachiy, Llapshayachiy
Adentro → Ukupi
Adivinanza → Watuchiy
Admirarse → Almiray
¿A dónde? → Mayman
Adormecer → Susuchiy
Adormecerse → Susuy
Adornar → Sumachiy
Adorno → Sumana, Sumachina
Adversario → Awka
Afasi → Afasi
Afeminado → Warmiyashka
Afilado → Wiluyuk
Afilar → Tupay
Aflicción → Llakina
Afligir → Llakichiy
Afrecho → Amichi
Afuera → Washa
Agacharse → Kumurayay
Agarrado → Apishka
Agarrar → Apiy, Aptay, Chariy
Agarrarse → Apikuy
Ágil → Waska waska
Agradable → Mishkilla
Agradecer → Llusulpachiy, Yupaychay
Agravarse → Anchayay
Agregar → Yapachay
Agriar → Puchkuchiy
Agriarse → Puchkuyay
Agrietar → Llikichiy
Agrietarse → Llikichuy
Agrio → Puchku
Agua → Yaku
Aguajal → Tawampa
Aguaje → Awashi
Aguantar → Muchuy
Aguja (grande) → Watupa
Agujerear → Uchkuy
Agusanarse → Kuruyay
Agutí → Añushi
Ahogar → Sipichiy
Ahogarse → Sipikuy
Ahora → Kunan
Ahorrar → Tantachiy
Ahuihua → Awiwa
Ahumado → Kusnishka
Ahumar → Kusnichiy, Kusnichikuy
Aire → Wayra
Ajeno → Chikan
Ají → Uchu
Ají – especie de ají → Ayuyu
Ají – echar ají → Uchuchay
Ajustado → Watashka
Ajustar → Watay
Ajustarse → Paktachinakuy
Ala → Rikra
Alacrán → Alakra
Alargar → Chutanachiy, Suniyachiy
Alargarse → Suniyay
Alba → Pakarina
Alcanzar → Paktay
Alegrar → Kushichiy
Alegrarse → Kushiy, Kushikuy
Alegre → Kushi kushi
Alegría → Kushikuna
Alejar → Karuyachiy
Alejarse → Karuyay
Alergia → Shikshi unkuy
Aleta (de pez) → Waytana
Algodón → Utku
Alguien → Maykan
Algún → Wakin
Alisar → Lunkuy, Llambuchiy
Almacenado (agua o líquidos) → Wishikushka
Alrededor → Kinray
Alto/a → Suni
Alumno → Yachakuk
Alzar → Atarichiy, Llukachiy
Allá → Chaypi, Urapi
Allanar → Llambuyachiy
Allí → Chaypi
Amado/a → Kuyashka
Amamantar → Ñuñuchiy
Amanecer → Pakariy, Punchawyay
Amar → Kuyay, Kuyakuy
Amargo → Ayak
Amarillarse → Killuyay
Amarillo → Killu
Amarrar (otros hilos) → Pupuchay
Amarrar → Watay, Chaknay
Amarrado → Watashka
Amasar → Ankuyachiy
Amenazar → Manchachiy
Amigo → Masi
Amontonado → Patachay, Tantachiy, Shuntuy
Amor → Kuyay, Kuyana
Anaranjado → Killuyashka
Andar → Puriy, Purikuy, Purichiy
Andrajoso → Lliki, Lilki
Anguila → Ankilla
Animal → Uywa
Animar → Animuchiy
Animarse → Animukuy
Ánimo → Kushi
Ano → Ukuti, Sipu
Anoche → Kayna tuta
Anochecer → Amusayay
Anteanoche → Kaynawasha tuta
Anteayer → Kaynawasha
Antes → Ñawpa, Unayna, Ñakama, Ñawpana
Antorcha → Shupiwi
Anudar → Watay
Añadidura → Yapa
Añadir → Yapachay
Añashua → Añashuwa
Año → Wata, Unay pacha
Añuje → Añushi
Apagado → Wañushka
Apagar → Wañuchiy
Apalear → Waktay
Aparecer → Rikuriy, Rikurichiy
Apartar → Anchurichiy, Ashuchiy
Apedrear → Ruminchay
Apegarse a → Apikuy
Apestar → Asnay
Aplastar → Nitiy
Aplaudir → Kushichiy, Takllay
Apodo → Chikan shuti
Apostar → Mishay
Apoyado → Kimikushka
Apoyar → Kimichiy
Apreciar → Kaway
Aprender → Yachakuy, Yachay
Apretar → Nity, Llapchay, Nitichiy
Aprisionado → Apishka
Apurarse → Utkakuy
Aquí → Kaypi
Arauhuana → Arawana
Araña → Pakcha
Arañar → Aspikuy, Aspinakuy, Aspiy, Shilluchay
Árbol → Kaspi
Árbol – variedad maderable → Kakapanu kaspi
Árbol – variedad → Karaña
Árbol – variedad → Lakri kaspi
Árbol – variedad → Lupuna kaspi
Árbol – variedad → Shakapa, Shimbillu
Arco iris → Chirapa
Arder → Rawray
Ardido → Rawrashka
Ardilla → Waywash
Arena → Tiyu
Armadillo → Karachupa
Arpón → Wachi
Arpón – de tres puntas → Wawasapa
Arrancar → Tipiy
Arrastrar → Aysay
Arrear → Manchachiy
Arreglar → Allichay, Allichakuy
Arremangar → Pataray
Arrepentirse → Wanay
Arriba → Anak
Arriero → Ariyak
Arrimador → Kimina
Arrimarse → Kimiy, Kimikuy
Arrodillarse → Kunkuriy
Arrojar → Wishchuy
Arroz → Arus
Arrugado → Sipuchu
Arrugar → Ahay, Sipuy, Sipuyachiy, Simuyay
Asar → Kusay, Kusakuy
Asear → Allichanakuy, Allichay
Asegurar → Allichay
Asfixiar → Chukachiy
Asfixiarse → Chukay
Así → Chashna, Kashna
Así, así es → Chana, Chashna
Asiento → Tiyarina
Asolerar → Rupaychay, Masay, Masakuy
Asquear → Millay, Millachiy
Astillar → Ashtillay
Astuto → Yachaysapa
Asustar → Utikyachiy, Manchachiy, Ariyay
Asustarse → Utikyay, Manchachinakuy
Atacar → Intuy
Atar → Watay, Chaknay
Atardecer → Chishiyay
Atawallpa → Gallo
Atender → Uyariy
Aterronado → Murku murku
Atizar → Satipay, Satiy
Atollarse (en el barro) → Chupakuy
Atorar → Kichkiy
Atormentar → Muchuchiy
Atracar (canoa) → Ratakuy
Atragantar → Chukachiy
Atragantarse → Chukay
Atrás → Washa
Atrás – tras de otro → Waska washa
Atropellar → Nitichiy
Aumentar → Marachiy, Aypayachiy, Yapachay
Aumentarse → Miray
Auténtico → Kikinlla
Avaro → Micha
Ave – unas especies → Pankwana, Manakaruk, Tanrilla, Pawhil
Ave – una especie → Shanshu
Ave – pájaro carpintero → Kalpishu
Aventador → Rawrachina
Aventar → Pukuchiy
Avergonzar → Pinkachiy
Avergonzarse → Pinkay, Pinkakuy
Averiguar → Tapuy
Avisador → Willakuk
Avisar → Willay
Avispa – unas especies → Runsapa, Wayranka
Ayer → Kayna
Ayudar → Yanapay
Ayuda mutua → Maki maki
Ayunar → Sasiy, Sasikuy
Ayunas (en) – sin desayuno → Mallaklla
Ayuno → Sasina
Azotar → Makay
Azotar con ortiga → Ishankay
Azul → Ankash







